Căng thẳng Trung - Ấn: GIƯƠNG ĐÔNG KÍCH TÂY? (2023)

Ở đâu dính với Trung Quốc, ở đấy đều có khói. Trung Quốc chơi với Nga nhưng vẫn giữ tham vọng giành lãnh thổ ở Siberia, tuy bề ngoài, họ có vẻ là liên minh. Trung Quốc đụng với Nhật và không bao giờ dập tắt mồi lửa chiến tranh với Tokyo. Trung Quốc hành Philippines và “nuôi khói” thường trực ở đấy để thổi thành lửa bất cứ lúc nào. Trung Quốc đô hộ Việt Nam hàng nghìn năm và không lúc nào “buông bỏ” dã tâm thôn tính. Trung Quốc “giữ khói” trên dọc biên giới với Myanmar để mặc cả sự ổn định của chế độ ở Naypyitaw. Vì vậy, nếu có nguy cơ chiến tranh bùng phát trên biên giới Trung-Ấn, thì thứ nhất, đó là chuyện bình thường. Thứ hai, phải cảnh giác rằng, Trung Quốc sẽ hành động thực sự ở một nơi khác.

Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Sushma Swaraj tuyên bố Trung Quốc đang cố gắng thay đổi hiện trạng ở biên giới và New Delhi không hề sợ hãi trước Bắc Kinh. Ảnh Internet

Căng thẳng và đối đầu giữa hai gã khổng lồ Trung-Ấn đã kéo dài sang tuần thứ năm. Cao nguyên Doklam trên đất nước Bhutan trở thành điểm nóng khi cả Ấn Độ lẫn Trung Quốc quyết triển khai quân để bảo vệ lợi ích của mình. Với tổng dân số khoảng 2,6 tỷ người, hơn một tháng nay, hai cường quốc này đang trải qua thời kỳ căng thẳng. Tranh cãi bắt đầu nổ ra khi một trung đội Quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) hôm 8/6 lợi dụng đêm tối lặng lẽ tiến vào cao nguyên Doklam nằm giữa biên giới Trung Quốc và Bhutan, phá bỏ những lô cốt mà quân đội hoàng gia Bhutan đã xây dựng cách đây nhiều năm để phục vụ cho các chuyến tuần tra biên giới. Đến ngày 16/6, một đơn vị công binh Trung Quốc với xe ủi, xe lu và máy xúc tiến vào Doklam nhằm xây dựng một con đường chạy xuyên qua cao nguyên, nhưng vấp phải sự phản đối của quân đội Bhutan. Cho rằng Trung Quốc đã vi phạm thỏa thuận không thay đổi nguyên trạng được hai nước ký năm 1998, lính Bhutan đã tranh cãi, thậm chí xô xát với lính Trung Quốc. Tuy nhiên, lính Trung Quốc không chịu rút đi, buộc Bhutan phải nhờ Ấn Độ giúp đỡ. Hai ngày sau, khoảng 300-400 lính Ấn Độ tiến vào Doklam, ngăn chặn đơn vị công binh Trung Quốc, khởi đầu cho cuộc khủng hoảng đang kéo dài cho tới nay.

Không phải khủng hoảng lần đầu

Cao nguyên Doklam nằm tiếp giáp với ngã ba biên giới giữa Ấn Độ, Trung Quốc và Bhutan, là khu vực đang tranh chấp giữa Bắc Kinh và Bhutan. Ấn Độ ủng hộ nước láng giềng Bhutan trong tranh chấp ở khu vực này. "Việc xây dựng tuyến đường này rõ ràng sẽ gây thiệt hại đáng kể cho an ninh của chúng tôi", Ashok Kantha, giám đốc Viện Nghiên cứu Trung Quốc ở Delhi, viết: "Trung Quốc đơn phương thay đổi hiện trạng ở ngã ba biên giới và điều này sẽ tác động nghiêm trọng đến an ninh Ấn Độ khi quân đội Trung Quốc sẽ hiện diện nhiều hơn ở đây". Với lo ngại đó, Ấn Độ quyết không rút quân khỏi Doklam, đồng thời điều thêm hàng nghìn binh sĩ đến Sikkim, gần ngã ba biên giới. Trung Quốc thì cho rằng quân đội Ấn Độ đang "xâm phạm lãnh thổ" và yêu cầu họ rút ngay lập tức. Đây không phải là lần đầu tiên hai người khổng lồ châu Á này đối mặt với nhau ở biên giới, nơi các vụ đụng độ, xô xát lẻ tẻ giữa biên phòng hai nước vẫn thường xuyên diễn ra. Khu vực này đã chứng kiến cuộc xung đột vũ trang giữa Trung Quốc và Ấn Độ năm 1967, sau đó là thời kỳ căng thẳng và điều binh dọc biên giới bang Arunachal Pradesh giai đoạn 1986-1987. Nhưng với khủng hoảng ở Doklam lần này, New Delhi tin rằng Bắc Kinh đang thử thách cam kết của Ấn Độ với nước láng giềng Bhutan. Chuyên gia phân tích Ajai Shukla cho rằng, Trung Quốc luôn bực bội với mối quan hệ gần gũi giữa Ấn Độ với Bhutan và thường xuyên gây sức ép để chia rẽ.

Giới quan sát đánh giá, cam kết an ninh với Bhutan chỉ là một phần trong động thái điều quân của Ấn Độ tới Doklam. New Delhi còn lo ngại rằng nếu xây xong con đường ở Doklam, Bắc Kinh có thể dễ dàng tiếp cận Hành lang Siliguri, khu vực "cổ gà" rộng khoảng 20 km có tầm quan trọng chiến lược với Ấn Độ, kết nối vùng Đông Bắc hẻo lánh với phần còn lại của đất nước. Vùng Đông Bắc Ấn Độ có 8 bang với khoảng 40 triệu dân, nhưng lại là khu vực ít được chú ý ở quốc gia này. 8 bang này chỉ chiếm 25 ghế ở hạ viện, trong khi nền kinh tế khu vực kém phát triển và chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Về địa lý và văn hóa, khu vực này khá tách biệt với phần còn lại của Ấn Độ, khiến vùng Đông Bắc thường được coi là miền đất của các bộ lạc hơn là lãnh thổ quốc gia. Tuy vậy, vùng đất này có tiềm năng về kinh tế rất lớn, với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và lực lượng lao động dồi dào. Đây có thể là cầu nối giữa Ấn Độ với Đông Nam Á để trở thành một cửa ngõ giao thương xuyên khu vực, phục vụ cho chính sách Hướng Đông của Thủ tướng Narendra Modi.

Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất với vùng Đông Bắc chính là các nhóm nổi dậy, ly khai đã đối đầu với quân đội chính phủ kể từ khi khu vực này trở thành một phần của Ấn Độ. New Delhi lo ngại rằng nếu một cuộc xung đột biên giới nổ ra, Bắc Kinh chắc chắn sẽ kiểm soát khu vực "cổ gà" để xúi giục các nhóm nổi dậy Đông Bắc ly khai khỏi Ấn Độ. Lãnh đạo Ấn Độ cho rằng các nhóm ly khai này có cơ hội thành công rất cao nếu nhận được sự hậu thuẫn của Trung Quốc. Giới phân tích cho rằng nếu có thể phát triển vùng Đông Bắc, Ấn Độ sẽ xây dựng được một hàng rào phòng thủ ở biên giới với Trung Quốc vững chắc hơn bất cứ lực lượng quân sự và khí tài nào. Đây có thể là vũ khí hữu hiệu nhất của New Delhi nhằm chống lại tham vọng mở rộng ảnh hưởng của Bắc Kinh qua dãy Himalaya. Để làm được điều đó, Ấn Độ không thể để xảy ra một cuộc chiến với Trung Quốc vào thời điểm này. Điều quan trọng là cả Ấn Độ, Trung Quốc và Bhutan phải cùng tìm ra một giải pháp giải quyết căng thẳng nhưng vẫn giữ được thể diện cho tất cả các bên. Hy vọng, chuyến thăm Bắc Kinh cuối tháng này của Cố vấn An ninh Quốc gia Ấn Độ Ajit Doval sẽ là cơ hội để hai nước tháo ngòi nổ căng thẳng.

Mọi con đường đều đến Biển Đông?

Một quan ngại khổng lồ khác là câu chuyên căng thẳng Trung-Ấn hiện nay có khi không chỉ đóng khung trong quan hệ bộ tam Trung-Ấn-Bhutan. Thiên hạ lại một phen đổ dồn mọi con mắt. Tại sao Trung Quốc cố tình gây ra sóng gió cho khu vực vào lúc này? Theo logic thông thường thì Trung Quốc lại chơi trò tung hỏa mù, dương đông kích tây. Điều này có nghĩa là Trung Quốc đang “ủ mưu” làm một cái gì đó ở một nơi khác và tại đấy mới là chỗ Trung Quốc “làm” thật. Trong những nơi khác ấy dĩ nhiên rất có thể là Biển Đông, là cửa vịnh Bắc Bộ, bãi Tư Chính nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, hoặc bãi cạn Scarborourgh, Philippines. Nhưng cũng có thể đấy là biên giới Myanmar, hay Senkaku trên Đông Hải, hoặc là câu chuyện THAAD tại Hàn Quốc, thậm chí không loại trừ có thể cả ở Đài Loan nữa… Năm 2014, khi kéo giàn khoan HD 981 vào khu vực không tranh chấp thuộc hải phận chủ quyền của Việt Nam gây nên sự ồn ào chưa từng có trên thế giới và một phong trào biểu tình sôi động phản kháng trên cả nước Việt Nam, người ta tưởng Trung Quốc cố tình khai thác dầu tại khu vực đặc quyền kinh tế Việt Nam. Nhưng không phải. Tất cả những sự khuấy động đó thực chất chỉ là hỏa mù. Thực chất là Trung Quốc cần một tháng để kéo tên lửa ra các hòn đảo tự tạo thuộc Trường Sa. Trung Quốc cần di chuyển các thiết bị thi công cỡ lớn và khối lượng lớn vật tư thiết bị nhằm kết thúc nhanh chóng việc tạo ra các hòn đảo giả, đủ điều kiện để đưa con người ra sinh sống, cùng các thiết bị quân sự nhằm nâng cấp năng lực tấn công tại vùng biển chiến lược này.

Và Trung Quốc đã thành công. Sau hơn một tháng, Trung Quốc tuyên bố kết thúc việc khảo sát lập bản đồ tài nguyên và quyết định rút giàn khoan. Chúng ta tưởng là Trung Quốc sợ dư luận. Bé cái nhầm! Nhưng khi “để mắt” trở lại Trường Sa thì mọi việc đã rồi. Trung Quốc đã làm xong mọi chuyện trên cả 7 thực thể. Việc cơi nới mở rộng diện tích cũng như việc xây dựng các công trình quân sự, mở rộng, kéo dài đường băng, dựng hanga máy bay, các loại kho tàng, các nhà chứa và bệ phóng tên lửa, các trạm rada... mọi việc cần đã được hoàn thành và không thể đảo ngược. Việt Nam và thế giới chỉ còn tố cáo Trung Quốc vi phạm luật pháp quốc tế, nhưng những gì vừa được tạo ra một cách phi pháp trên các thực thể cưỡng đoạt từ Việt Nam thì không vì tố cáo mà biến mất. Mọi thứ trở thành những tài sản của nhà nước Trung Hoa để xác quyết quyền chủ quyền. Từ sau phán quyết của Tòa án PCA, tháng 7/2016, bác bỏ quyền chủ quyền nhân tạo của Trung Quốc đối với các thực thể thuộc các quần đảo đá trên toàn bộ Biển Đông, Trung Quốc đã âm thầm rút mọi hoạt động vào bí mật. Trung Quốc không ồn ào tiếp tục xây dựng (vì đã cơ bản hoàn thành), có vẻ như giảm chuyên chở tiếp các thết bị quân sự ra các hòn đảo nhân tạo này (vì đã quá sức chứa của các thực thể bé nhỏ và thiếu điều kiện), Trung Quốc tái cho phép ngư dân Philippines được đánh cá trên các vùng biển chưa ngã ngũ tranh chấp. Trung Quốc tránh mọi đề cập quốc tế liên quan Trường sa và Hoàng Sa. Không có xung đột, luật ứng xử COC đang được chính Trung Quốc chủ trì soạn thảo và đang được khẩn trương để có “thể nhanh chóng hoàn thành kết thúc”!

Nhưng Trung Quốc vẫn cần nhiều mồi khói khác. Vì vậy mà chuyện nguy cơ chiến tranh Trung-Ấn bùng phát không có gì lạ. Về bản chất, Bắc Kinh cần càng nhiều khói càng tốt. Mà ở đâu dính với Trung Quốc, ở đấy đều có khói. Trung Quốc chơi với Nga nhưng vẫn giữ tham vọng giành lãnh thổ ở Siberia, tuy bề ngoài, họ có vẻ là liên minh. Trung Quốc đụng với Nhật và không bao giờ dập tắt mồi lửa chiến tranh với Tokyo. Trung Quốc hành Philippines và “nuôi khói” thường trực ở đấy để thổi thành lửa bất cứ lúc nào. Trung Quốc đô hộ Việt Nam hàng nghìn năm và không lúc nào “buông bỏ” dã tâm thôn tính. Trung Quốc “giữ khói” trên dọc biên giới với Mianmar để mặc cả sự ổn định của chế độ ở Naypyitaw. Vì vậy, nếu có nguy cơ chiến tranh bùng phát trên biên giới Trung-Ấn, thì thứ nhất, đó là chuyện bình thường. Thứ hai, phải cảnh giác rằng, Trung Quốc sẽ hành động thực sự ở một nơi khác. Nhưng vì thực dụng nên người Trung Quốc cũng dễ rút dù khi thấy không còn có lợi nữa. Trong lịch sử 5 nghìn năm, Trung Quốc chỉ tự đánh lẫn nhau và Trung Quốc thua trong mọi cuộc chiến chống lại ngoại xâm./.